Tekelleşmenin Olumsuz Sonuçları

a) Tekelleşmeler  çoğulcu ortamı engeller. Nasıl otoriter ve totaliter rejimlerde tek merkeze dayalı yayın, tek yönlü bir felsefeyi kitlelere aktarıp, onları tek yönlü düşünceye itiyorsa, aynı şekilde tekellerde de bir merkezin yerini birkaç merkez almaktadır. Liberal, özgürlükçü devletin ana felsefi açısından tekeller son derece sakıncalı ortamlar doğurabilir.

b) Tekeller kendi çıkarları doğrultusunda belli baskı gruplarını, bu arada silahlı kuvvetlerin siyasete müdahalesini destekleyerek, demokrasiyi rafa kaldırıcı tutumlar içerisine girebilirler. İçerisinde çalışan basın- yayıncılar ne kadar özgürlükçü olursa olsunlar, gerek maişet gailesi , gerekse havaya kendilerini kaptırma etmenlerini bağlı olarak bir süre sonra akışa katılırlar.

c) Basında tekelleşme işsizlik yaratır. Sermaye birikimleri güçlü teknik olanaklara sahip olunca, insanın yerini makine alır ve işveren çalışanları kapı dışına koyar.  Böylece işsizlik artar.

d) Tekelleşme, her yayın organında belli sayıda üst kademe makale yazarı grubu oluşuna yol açar. Oligopol (tekel) patronları, usta kalemlere yüksek ücretlerle istihdam ederken, kamuoyu oluşturması bağlamında güçlenir. Bu kalemler siyasal otoritelerle de iletişim kurarak hükümetlerden maddi ve manevi destek alırlar.  Zamanla hükümetler de kendilerine yakın usta kalemleri yayın organlarına empoze ederler.

e)Basın dışındaki güçlü sermayeler zamanla basını ele geçirirler. Tekelin senyörleri her zaman mutlaka iletişim alanından gelen şahıslar değillerdir. Hatta ve hatta günümüz Türkiye’sinde artık basın dışı sermaye, iletişim alanını büyük oranda ele geçirmiştir.” [1] 

f)Tekelleşmeyle birlikte gerçek yönetimin kimin elinde olduğu konusunda karışıklık meydana gelmiştir. Böylece basın kuruluşlarının incelenmesi zorlaşmıştır.

g)Tekeller piyasada güçlendikçe, güçsüz kuruluşlar mücadele edememeye başlar ve buda haksız rekabeti doğurur.

h)İletişim dışından kişilerin sermaye koyarak sahip oldukları basın kuruluşları, artık kâr amacıyla çalışan işletmeler haline dönüşmüştür. 

i)Mürekkep, kağıt gibi ham maddeleri de elinde tutan tekeller, fiyatları ve dağıtımları da belirleyerek diğer kuruluşları zor durumda bırakmaktadır.

j)Güçlü tekeller reklam verenlere baskı yaparak ya da elindeki avantajlardan dolayı, reklam verenlerin ilgisini çekerek, reklam payındaki çoğunluğa sahip olmuşlardır. Ve diğer basın kuruluşlarının payını düşürerek ayakta kalmalarını zorlaştırmışlardır.

Tekelleşmenin Olumlu Sonuçları

a) Sermayenin artışına yol açabilir. Böylelikle modern ve gelişmiş teknolojiye   yatırım olanağı sağlanabilir.

b) Güçlenen basın kuruluşları nitelikli elemanları istihdam edebilecek mali güce ulaşabilirler

c) Güçlü basın siyasal baskılara kolaylıkla boyun eğmeyebilir. 

d) Sağduyulu yöneticilerin varlığı koşuluyla kitlelere olumlu değer yargıları verilebilir. 

e) Dağıtım daha iyi düzenlenebilir. Böylelikle tiraj artışları sağlanarak, kitle daha fazla “okur-yazar”, bilinçli hale dönüşebilir.” [2] 

f) Tekelleşmeyle birlikte basındaki maddi olanaklar artar ve daha çok yatırım yapılarak teknolojik anlamada  ilerleme  Ve bu durumda kaliteli ve hızla habercilik yapılır.

g) Çalışan personele maddi imkânlar sağlanarak, güvence altına alınır. Fakat bu tekelleşme  ortamında barınabilenler için geçerlidir.. Milyarlarla ifade edilen  ücretler alan  televizyon   yıldızları bunlara örnektir.

Bu olumlu olgular, tekelleşmenin meydana gelmesinden sonra olması gerekenlerdir. Fakat  pratikte bu olumlu olgulara pek rastlamamaktayız. Aslında burada olumlu sonuçlar değil de, olması gereken sonuçlar dememiz çok daha doğru olur. Tekelleşmenin  sonuçları  üzerine yapılan tartışmalar genellikle olumsuz sonuçları ile ilgilidir. Çünkü olumsuz sonuçları o kadar çoktur ki, olumlu yanları fark edilmemektedir.

Tekelleşme düşünce özgürlüğünü tehdit eden ciddi bir unsurudur. Bu nedenle eleştirilen bir olgudur. Demokrasinin tehlikeye girdiği  bir andır. Holdinglerin çıkarları  söz konusu olduğundan  kamu yararı göz ardı edilmektedir. Ve tekelcinin  basını istediği gibi  kullanma lüksüne sahip olduğu bir dönemdir.

[1] T.G.C., a.g.e., s.50-51

[2] a.g.e., s.50

Kaynak: Zeynep Kam, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü Bitirme Tezi

 

  • Medyada tekelleşme üzerine yazılarımı ‘medya’ kategorisinden takip edebilirsiniz.