Trend Etkisi Analizi modeline değinmeden önce; Ekonomide; Trend Analizi (Eğilim Yüzdeleri Analizi) tanımına değinelim. Mali tablolarda yer alan kalemlerin zaman içerisinde gösterdikleri eğilimlerin incelenmesidir.

Trend analizindeki en önemli nokta baz yılın seçilmesindedir. Baz olarak seçilecek yıl işletme için çok başarılı veya çok başarısız bir yılı olmamalı, işletmenin normal ve tipik bir yılı olmalıdır. Çünkü baz yıl olarak işletmenin çok başarılı bir dönemi seçildiğinde, izleyen yıllardaki gelişmeler hakkında hatalı sonuçlara varılabileceği gibi, baz yıl olarak işletmenin çok başarısız bir dönemi seçildiğinde ise izleyen yıllarda işletmenin çok başarılı bir dönem geçirdiği yanlışına düşülebilir. Baz yılın seçiminde çeşitli kriterler uygulanacağı gibi geçmiş ekonomik olaylar göz önüne alınarak ve baz yılın herhangi bir kriz dönemini kapsamamasına dikkat edilmelidir. Baz yıl belirlendikten sonra, baz yıla ait mali tablo kalemleri endeks gibi düşünülerek 100 kabul edilebilir. Daha sonra baz yılı takip eden yıllardaki mali tablo kalemleri baz yıla oranlanarak 100 ile çarpılır. Böylece uzun bir dönem için işletmenin trendi ve değişiklikleri incelenmiş olur.
Trend analizi, işletmenin zaman içerisindeki gösterdiği eğilim hakkında bilgi vermesinin yanısıra, sektörle karşılaştırmada da kullanılmaktadır.

Trend Analizi için kullanılan 20’den fazla yöntem vardır. Bu yöntemlerin anlatıldığı Türkçe kaynak malesef bulunmaktadır. Ekonomide Trend Analiz dersinde işlemiş ve çevirilerini yapmış olduğumuz örneklerle bazı modellerine değinmeye çalışacağım.

İstanbul Ticaret Üniversitesi hocalarından Yrd. Doç. Dr. A. Oğuz Demir’in katkılarıyla Trend Etki Analizini (Trend Impact Analysis) kısaca anlatacak olursak;

Yöntemin Kullanım Alanları – 1

Geçmiş veriye dayanan sayısal yöntemler, gelecekte olabilecek beklenmedik eylemleri dikkate alınmaz.

TIA, zaman serilerinde gelecekte olması muhtemel tahminlerle yapılan değişikliklere dayanır.

Gelecekte olabilecek gelişmelerin tahmin esnasında tanımlanması metodun etkin sonuç vermesi için büyük önem taşır. Sık kullanılan yöntemlerden biridir. Bu yöntemin sıklıkla kullanıldığın alanlar şu şekildedir:

İlaç ve kimya ürünleri üretimi
Federal Uçuş İdaresi
FBI
Enerji Bakanlığı
Ulaştırma Bakanlığı
NSF
Kaliforniya Eyalet İdaresi

Yöntemin Kullanım Alanları – 2

Gelecek beklentileri dikkate alınarak geçmiş verinin tahminde kullanımı yöntemi olarak da tanımlanabilir.

Örnek: Yurt dışından alınan bir ham madde fiyatlarının tahmini. Sadece geçmişteki fiyat hareketleri ve trendleri kullanılabilir.
Çoğu zaman tek başına bu verinin kullanımı çeşitli uyumsuzlukları beraberinde getirecektir.
Dolayısıyla tahminin gerçekçiliği de istenen düzeye ulaşmayacaktır.
TIA, gelecekte olması öngörülen gelişmeleri de tahminleme sürecine etkileyerek gerçekçiliği arttırır.

Politika yapıcılar

Satış rakamları üzerine değişik uygulamaların etkisi.

Uygulama

*Geçmiş veri kullanılarak, bu veriye uygun gelecek trendleri tespit edilir.
*Uzman görüşleri kullanılarak, analizin yapıldığı alanda gelecekte geçmiş veri ile birinci adımda belirlenen trendlerden sapmaya neden olabilecek olası gelecek olayları tespit edilir.
*Her bir gelişme için uzmanlardan zamanın bir fonksiyonu biçiminde bir gerçekleşme olasılığı tahmini ve gelecek trendleri üzerindeki olası beklenen sonuçları belirtmesi istenir.
*Bu değerlendirmeler üzerine başta yapılan geçmiş veriye dayalı tahmin trendi revize edilir.

Örnek: ABD Klorin Üretimi – 1

Örnek: ABD Klorin Üretimi – 2

*Etkili olma ihtimali yüksek, geçmişe dayalı doğrulanabilir ve gerçekleşme olasılığı olan muhtemel gelecek olayları listelenir.
*Literatür taraması
*Delfi çalışması
*Danışman görüşü
*Öncelikle bu muhtemel olayların her biri ile ilgili gerçekleşme olasılığı tahmini zamana bağlı olarak yapılır.
*Ardından da her bir muhtemel olayın trend üzerindeki etkisi tahmin edilir.
*Trendin etkilenmeye başlayacağı zaman
*Trendin en fazla etkileneceği zaman
*Etkinin stabilize olacağı zaman

Olası Gelişmeler ve Olasılıklar

Çeviren ve örnekleyen: Yrd. Doç. Dr. A. Oğuz Demir
Derleyen : Zeynep Kam